woensdag 30 september 2009

Sinfonia di speransa (Luis H. Daal)

A Deskripshon

Título: SINFONIA DI SPERANSA
Outor Luis H. Daal
Original na papiamentu si
Género Poesia
Aña di publikashon 1975
Editorial Editorjal Lusafé, Kòrsou
Edishon promé
ISBN no
Kantidat di página 120
Ilustrashon? no
Portada dilanti djis lèter
Portada patras nada
Kantidat di kapítulo 4 parti
Índise pág 117 -120

Biografia kòrtiku di e outor:
Luis Henrique Plácido Daal (Kòrsou, 13 di mart 1919 – ’s-Gravenhage 15 di aprel 1997), tabata traha den periodismo (por ehèmpel komo radaktor na La Prensa). A biba na Spaña i tabata traha na Antillenhuis na Hulanda. Ta uza papiamentu i spañó komo vehíkulo pa ekspresá. A risibí Chapi di plata na 1984.

Bibliografia di e outor:
prosa: Viajar i escribir, Palabras íntimas, 1951; Estampas españolas, 1951 - radionovela: Lorna, mi yu ku mi, 1961 - poesia: Kosecha di maloa, 1963; Ku awa na wowo, 1973 (segun Kadans ta 1971); Sinfonia di speransa, 1975 (segun Kadans ta 1973); Na ora oradu/Te juister stonde, 1976, esaki ta un florilegio, antologia di su obra, introdusí i tradusí pa Fred de Haas.
Henry Habibe a saka un buki tokante dje: De spirituele opgang van een Curaçaose dichter (1997).

B Profundisashon

Motibu di eskoho
Ora m’a lesa algun poema di dje, m’a gusta su spiritualidat filosófiko. Segun Pa Saka Kara Luis Daal a bisa:
‘Ora mi usa e palabra Dios, mi no ke men un dios vinkulá na un religion. En bèrdat mi ke men forsa original, e punto kaminda nos tur mester haña nos orígen. Forsa original ta inspirá tur hende, e ta hasi hende bira hende.’ (tomo I, p 152)
Esaki a buta mi skohe e tomo Sinfonia di speransa.

Espektativa
E lo trata alabes su amor pa Kòrsou i su disgustu pa e kurasoleño, na un manera optimista.
E hispanista Luis Daal ta un neoromántiko, sigun Cola Debrot ku ta sigui splika ku literatura ta fasiná Daal i e ta mir’é komo invitashon pa sali na biahe di e naturalismo den Altá Mayó òf e realismo den Palabras Intimas pa e partisipashon panteista ku e elementonan di naturalesa den Ku awa na wowo i Sinfonia di Speransa.

KONTENIDO
Promé frase
Título di e promé poema ta Rekwèrdo. Su promé frase ta:

Mi wowo tá burachi di bo lus,
Kòrsòw, poema di koló sublime!

Último frase
Último poema ta yama Apokalipsis di kua e último frase ta:

Awó den planta di mi man
tin un pjedra liso i perfèkto
ku den su kweru tin grabá
e nòmbr nobo di un hòmbr
ku a lucha, a vense i a triunfá
i ku, porfín, tá un ku Lus!

Tema
Por stima Kòrsou pa medio di poesia, maske kon skur e habitantenan por ta.

Personahenan
Ta blo ‘Mi’ ku Kòrsou, ku énfasis riba Tera, Awa, Bjentu i Lus di Kòrsou. Kasualidat ta ku outor ta buska Lus i nòmber di e outor ta Luis. Kambia su lèternan den Lusi i e ta bira e persona ku ta bria.
Kada biaha ku outor ta skirbi nòmber di un elemento ku kapital e ta referí na Dios, forsa Kreativo den universo.

Desaroyo di karakter
Mas mihó no ta papia di desaroyo sino di e zoyá entre negativismo i speransa fuerte den desaroyo positivo di e Mi. E Mi sa ku kon duru bida por ta, tin lus na horizonte. Mira e último estrofa di e poema Spada di mi boka (p 41):

Kontra inhustisja,
kontra ultrahe i odio,
ami lo lucha
i vense un día,
pasobra lo mi bringa
kontra nan ku spada
bibu di mi boka
i defendemi ku eskudo
di un gran Amor...


FORMA
Tipo di poema
Forma liber. Tin poema di un strofa, tin di dos, tres òf mas. E kantidat di verso pa strofa ta varia. Pa mi no ta kla si e kantidat di strofa (o verso) ta nifiká algu. Por ta ku Daal ta uza misterio kabalístiko (e ta menshoná esaki den e promé parti)? Mi no sa. Loke si ta kla ta e repartishon di strofa, dikon tin mas ku un den un poema si esaki ta alkaso.
Den e di tres parti, Scherzo Mi so ku Bjentu, tin un soneto, Sunú. Den e último parti, Finale Mi so ku Lus, tin asta seis soneto i un rondel. Ta parse ku mas haltu e Mi ta yega den su subida ménos liber, mas antiguo e forma di poema ta bira.
Título ta suponé ku tin repartishon den kuater parti. Sinfonia ta un piesa di muzik ku normalmente ta konsistí di kuater parti; hopi biaha un allegro fuerte i yen kandela, un adagio tierno, sea kariñoso sea tristu; un menuetto chistoso i un rondo finale alegre. E tomo di bèrdat ta partí den kuater.

Metro/Ritmo
Prinsipalmente ta yambo di sinku pia. Pero tambe tin hopi di kuater pia i ménos, algun biaha versonan ta konta 6 pia. Aki aya tin variashon entre yambo i trokeo. Mi no por a saka afó dikon Daal ta preferá yambo di 5 pia. Remarkabel ta ku pa e título e ta uza un trokeo di kuater pia.
Ora ta hasi e versonan zona, por tende un ritmo fuerte.

Rima
No tin rima final, no tin mashá aliterashon, si tin asonansia, pero ritmo ta e aspekto poétiko ku ta sobresalí.

Skucha na página 83 den e parti Mi so ku Bjentu

Soño di poeta

Loke mi ke tá ser poeta, bèrdè,
ma no ’asidó di vèrso di okashón
ku vèrsonan koló di rosa,
ku baba di trastería vil
ta kologá na punta di mi vèrso;
palábranan bunita ma bashí,
sin ni’un sustansha ni mensahe.

Loke ami ke tá kombiná
inspirashón di artista ’i bèrdè
ku inkjetut pa nos ajera,
nos awe i nos mañán-Dios-ke
i pa mi vèrsonan obliga mi mes
i hinter nos pweblo pensa, meditá
pa, riba ala di mi poesía,
nos lanta for di swela,
bula líbr den un shelu limpi
i di e manera ej nos topa un día
ku nos “nos mes” den mundu
líbr di nos mes Alma!

Unidat entre forma i kontenido
Ounke e tipo di poesia ta liber tòg por bisa ku tin unidat. Kada poema riba su mes ta trata un aspekto di e tema sentral. Kada poema ta un unidat riba su mes. Si e poema ta kontené mas ku un strofa, e strofanan tambe ta deskribí, ekspresá un parti akabá di e totalidat.
Tambe tin unidat entre e título i e kuater partinan. E tomo ta un sinfonia ku ta eksistí di kuater parti. Bon, tin un preludio tambe, pero esaki no ta poesia, esaki ta un prefasio, un introdukshon di e outor. Den esaki e ta invitá lesadó pa kompañ’é den su biahe di subida:
“desde nivel di Tera, kaminda ansestralmente nos ta ankrá, te na región etéreo di Lus puru, despwés di a purifiká nos sintimentu, nos mes, pasando pa klaridat di Awa i animá pa rosea di Bjentu.” (p. 11)

Perspektiva di kontamentu
For di e ‘Mi’. Na página 7 ta skirbí:
PRELUDIO Papjando ku mi mes
ADAGIO Mi so ku Tera
ALLEGRO Mi so ku Awa
SCHERZO Mi so ku Bjentu
FINALE Mi so ku Lus

Resúmen di kontenido
Tin 76 poema na total, partí di e siguiente manera: 22 den Adagio (Tera), 18 den Allegro (Awa), atrobe 22 den Scherzo (Bientu) i 14 den Finale (Lus).
E ‘Mi’ tin hopi amor pa Kòrsou, ounke esaki tin su faltanan i bisio. Tera seku a stòp di pari, pero den temporada di awa tin hopi koló di flor.
Dios inmenso ta Laman sin fin i Fuente puru. Un gota di awa ta spil di alma ta wowo di Dios. Laman, tera i bientu ta kuna i graf n’e mesun tem’. (p 67)
Morto i bida ta partinan negatif i positivo di mesun kos. Ku ousteridat, trabou i sakrifisio (p. 82) salbashon ta bini.

Aplikabilidat pa enseñansa
Por duna hopi enkargo, manera:
• Analisá, produsí i graba e radionovela Lorna, mi yu ku mi;
• Kompará e Dios den su poemanan ku e Dios ku abo konosé;
• Buska e poemanan ku ta trata poesia i analisá nan;
• Traha un lista di palabranan deskonosí, antiguo òf difísil den idioma di Daal i traha un glosario di nan;
• Konta kuantu biaha Daal ta uza e palabra sunú (òf kuantu biaha e Mi ta yora) den e tomo akí i traha un ensayo riba dje;
• Buska data biográfiko i bibliográfiko i hinka esaki den otro den forma di un tarea;
• Buska kuater enyambamentu fuerte i splika nan;
• Buska bintiun metáfora mas banda di p.e. un seru lesma, e seru chinu pa magia di solo a para bira e klòmpi di oro (p 26)
• Buska informashon tokante sinfonia i splika e título;

Remarke òf pregunta
Tin algun poema ku mi no ta komprondé dikon el a sali den e parti ei i no den un otro. P.e. Spada di mi boka (p 41) ta aparesé den parti I (Tera), sigun mi e por para sin duda den e último parti (Lus). Mi so ku Bjentu (p 76) ta aparesé den parti III (Bjentu) ounke pa mi e por a aparesé den e repartishon di Lus.
Mayoria biaha outor ta buta balansa entre dos ekstremo di un fenómeno (Morto/Bida, Lus/Sombra) pero den Maishi den kunuku (p 39) outor ta irealístiko, muchu romántiko: tá tristu ku bo bunitesa meste kaba/ ora machete di utilidat/ den man di hàmbr lo kòrtabu ... matando asina ritmo i bunitesa/ dje grasja di bo ola bèrdè den kunuku. (p 39, 40)
Mi ta konsiderá Daal un polo opuesto di Tip Marugg.
C Balorisashon
Mi ta gusta e tomo akí mashá pasobra e ta mustra un hende spiritual ku ta buska solushon pa opstákulo den su kaminda di bida en bes di keda para i keha na un manera egoista. E ta mira e pakiko spiritual di opstákulo pa por krese i desaroyá.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten